BAŞI ÖNDE SAPIENS, RUHUNU VE ÇALINMIŞ ATEŞİ PROMETHEUS'TAN ALDI. İNSANI UNUTAN TANRIÇA THEMİS, BU GÜN ADALETİ VERİR Mİ?
Tanrı,
iradesini hakim kılmak için yeryüzündeki iyi insanları kullanır. Yeryüzündeki
kötü insanlar ise kendi iradelerini hakim kılmak için Tanrı’yı kullanırlar.
Giordano Bruno
Sümer,
Babil, İran ve Türk mitolojilerinde, insanın yaratılışında kullanılan en temel
maddenin toprak olduğu görülmekte. Bazı mitolojilerde toprakla birlikte
Tanrılara ait kan ve gözyaşı insanın yaratılışında hammadde olmuştur.
İlahi dinlerde de, ilk insan topraktan yaratılmış ve
ona Tanrı tarafından ruh üflendiği yazılmıştır.
Yaratılış gayesi en genel anlamda Tanrıya hizmet etmek
olan insan, zayıf, başı önde, itaat eden, bir şeye sahip olmayan bir zavallı
olarak tasarlanmıştır.
Biraz mitoloji üzerinden ilerlersek, bir Titan oğlu
olan Prometheus’tan
söz etmeliyiz öncelikle.
Titanlar ve Olympos Tanrıları arasındaki savaşta
tarafsız kalmış, kendi kurnazlık ve zekasıyla, Olympos Tanrılarının dikkatini
çekmiş ve Zeus tarafından ölümsüzler arasına alınmıştır.
Oysa içten içe Zeus’a ve arkadaşlarına kin besliyordu.
İşte tam da burada kendi projesini hayata geçiriyor Prometheus.
Kendi gözyaşıyla yoğurduğu balçıktan insanı yaratır. Bundan
bir amacı vardı onun;
Dedelerinin intikamını almak.
Burada da durmuyor, çünkü gerçekten insanın acizliğine
acıyor ve demirci Tanrı, kahramanlar ve Tanrılar için silahlar ve zırhlar yapan
Hephaistos’un
ocağından bir kıvılcım çalarak insana veriyor.
İşte o andan itibaren bilimin ve aydınlanmanın sembolü
olan ateşi çaldığı ve insana verdiği için Zeus tarafından Karadeniz ve Hazar
denizi arasında yer alan Kafkas Dağlarına zincirlenerek cezalandırılıyor.
Prometheus'un zincire vurulmasındaki asıl neden Zeus'un
ondan korkuyor olmasıdır. Geleceği görme yetisine sahip bir titan olan Prometheus,
bu yetisini kullanarak Zeus'un Kronos’u tahttan indirmesine yardımcı olmuştur.
Gelecekte de Prometheus'un
bu özelliğini kendisinin tahttan düşürülmesi için de kullanacağından korkan Zeus,
Prometheus’un
ateşi (bilgiyi) çalarak insanlara vermesi ile ondan kurtulmak için gerekli
fırsatı elde etmiştir;
Bu işkence otuz bin yıl
sürmek üzere planlanmıştı fakat Herkül'ün onu serbest bırakmasıyla Prometheus,
kendisinin karaciğerini her gün yiyen kartalı buldu ve öç olarak kartalın
karaciğerini yedi.
Zeus bu şekilde cezasını sonlandıran Prometheus'u affetti ve tekrar
ölümsüzlerin arasına aldı.
Biz tekrar insana
dönersek, ateşin kendisine verildiği güne kadar avladığı hayvanların etlerini çiğ
olarak yemek durumundaydı, avlayacak hayvan bulamazsa toplayıcı olurdu
bulduklarını yerdi bazen de ölü olarak bulduğu hayvanların etini de yerdi
insan.
Ateşe sahip olan insan
eti pişirmeyi öğrendi ve bilim adamlarına göre de, insanı insan yapan etin tüketimi
değil, pişirilmesiydi. O tarihten sonra artık insan, Homo Soyuna döndü. Daha
büyük bir beyin ve zihinsel teknik becerilere kavuştu.
Sonuçta pişirilmiş
yiyeceklerin daha iyi sindirilmesi sebebiyle daha çok enerji kazandı. Bu
gelişimin et ağırlıklı beslenmeyle ortaya çıktığı kabul ediliyor.
Yual Noah Harari, SAPİENS kitabında, ‘’İki milyon yıl önce Doğu
Afrika’ya bir gezi yapsaydınız, çok tanıdık insan karakterlerine tanık
olabilirdiniz; çocuklarına sarılan endişeli anneler, çamurda oynayan çocuklar,
rahat bırakılmak isteyen yaşlılar ve toplumun kurallarına başkaldıran gençler.
Bu arkaik insanlar aşık
oldu, oynadı, yakın arkadaşlıklar kurdu, güç ve statü için mücadele etti.
Ama dikkat, bunları
şempanzeler, babunlar ve filler de yapıyordu. İnsanın hiç de özel bir durumu
yoktu.
Hiç kimsenin, elbette
insanların da, bir gün kendi soylarından gelenlerin ayda yürüyeceğine, atomu
parçalayacağına, genetik kodları çözeceğine ve tarih kitapları yazacağına dair
en ufak bir fikri yoktu. ‘’ diye yazar.
Onca anlatımdan sonra Harari,
muhteşem sorusunu sorar bize;
Hayvan krallığında,
neden Homo cinsi bu kadar büyük düşünme makineleri üretebilmiş tek cins?
Burada Harari
insan beynine dikkat çekmekte. ‘’Ve aslında büyük bir beyin vücutta büyük yük
demektir. Özellikle de büyük bir kafatasının içindeyken.’’ diye de cümlesini
tamamlar.
Sapiens, daha sonra
kendinden daha kaslı, beyinleri daha büyük, soğuk iklimlere daha iyi adapte
olan Neandartellerle karşılaştı. Onların aletleri de vardı, iyi avcılardı.
Günümüzde onlar kaba saba mağara adamları olarak karikatürize edilirler ama iki
ırkın karıştığını kabul ediyorsak bu günkü Avrasyalıların saf Sapiens değil,
karışım bir ırktan gelen insanlar olduklarını da kabul etmemiz gerekir.
Sapiens, bu karışım
konusunda çok başarılı olarak bir çok uzak ve ekolojik olarak farklı yerlerde
hızla yerleşmeyi başardı. Diğer insan ırklarını yok oluşa itti.
**
SAPİENS
İÇİN GELECEK YAKLAŞIYOR. PEKİ, ŞİMDİ NE LAZIM?
‘’Epic Drama’’ TV
kanalında çok sevdiğim bir dizi var. Türkçe adı: ‘’Küçük Büyük Tüm Hayvanlar.’’
Orijinal adı, ‘’All Cratures Great and Small.’’
Bu dizinin tesadüfen
hangi bölümüne rast gelirsem geleyim,
Bir bölümün tekrarı
bile olsa, merakla konu olarak üzerinde durulan o bölümün konusu, derinden
derine, belki de gerçek ihtiyacım,
Genelde güncel
ihtiyacımız ya da benim için olmazsa olmaz olan ve de, her durumda gerek yeter
şart.
‘’Hak, Hukuk, Adalet’’ anlayışına çok
fazlasıyla yaklaşabildiği için olsa gerektir ki, mutlaka bir yerinde gözyaşlarımı
tutamaz hale getirmeyi başarıyor diyebilirim.
Dizi, 1972 tarihli James
Herriot romanından uyarlanmış. 1930 – 1940 yılları arasında Kuzey
İngiltere’de Yorkshire’lı bir veteriner cerrah kliniğinde ve kasabada evcil
hayvanlar, çiftlik hayvanları ve orada yaşayan iyi huylu, temiz ruhlu, insanların,
birlikte yaşadıkları hayvanların tüm haklarına sonuna kadar saygı gösterme, iyi
davranma özüne dayanan bir çizgi izlemekte.
Kuzey İngiltere,
Darowby kasabası, Dar sokaklar, Kış, Bahar ve Yaz’ın farklı ve muhteşem doğa
manzaralarıyla, küçük kasaba köylülerinin özellikle de kendilerine gelir
sağlayan çiftlik hayvanlarını (Boğa, İnek, Koyun, At ) ;
Çocukları gibi ne denli
sevdiklerini, hastalandıklarında da derhal Köyün veterineri olan Sigfried
Farnon’a (Samuel West ) telefon ederek çiftliklerine çağırmaları ve
sonrasında meydana gelen heyecanlı, komik ya da bazen hüzünlü olarak devam eden
olaylar zinciri diyebiliriz bu dizi için.
Klinikte telefonu kim
açıyorsa, mutlaka kliniğin telefon numarası tekrarlanıyor ki bu numara artık
izleyici tarafından biliniyor.
(Darowby, İki İki Dokuz
Yedi. )
Evin heyecanlı köpeği,
komşu çiftliğin, irili ufaklı taşlardan örülmüş duvarına zıplayarak çayırda
otlayan Koyunlara sertçe havlayarak hamile olan koyunun korkudan düşük
yapmasına diğerlerinin de kısa bir korku anı ve hatta bazılarının bayılmasına
sebep olması kasabada ciddi bir durum yaratıyor bir bölümde.
Köpeğin sahibi olan
çiftlik ailesinin, köpekten sorumlu kızlarına epeyce kızmaları ve kızın da
köpeği uyutulacak diye korkarak köpeği alıp doğruca veterinere koşması orada
bir süre gözden uzak kalması ve devamında olanlar bana çok ilginç geldi.
Tecrübeli veteriner
derhal olay yerine giderek olaya el koyuyor bayılmış koyun bir uyarıcı
verilerek ayıltılıyor önce.
Ancak kuzusunu düşük
yapmış olan koyuna çare yok elbette. Kuzucuk ölmüş.
Öncelikle kızın
endişesini gideriyor veteriner. Köpek bir süre veterinerde kalacak.
Sonrasında kuzusu ölen
çiftlik sahibinin ikna edilmesi, (bu çok zor) bunun bir saldırı değil,
tecrübesiz köpeğin, daha önce koyun görmemiş olması ve bundan heyecan duyarak
havlamaya başladığıyla ilgili aydınlatılması sağlanıyor.
Köpek, veteriner
eşliğinde sahibi kız ile birlikte koyunlara alışması için çayırda koyunlar
otlarken aralarında gezdiriliyor ve sakin kaldıkça hoşuna giden bir yiyecekle
ödüllendiriliyor. Köpek koyunlara alışıyor, Koyunlar da köpeği tanıyor.
Böylece komşu iki
çiftlik sahibi kısa süre içinde anlaşıyor ve olay ceza olarak köpeğin
uyutulmasına gerek kalmadan herkesi mutlu edecek şekilde sonuçlanıyor.
Ben burada her hangi
bir yorum yapmayacağım siz olayı kendi kafanızda değerlendiriniz, elbette Hak
Hukuk ve Adalet çerçevesinde. (Kendinizi kuzusunu kaybeden çiftçi yerine
koyunuz.)
ADALET TANRIÇASI THEMİS İNSANI UNUTTU MU?
MÖ 1776’da dünyamızın n
büyük şehri hangisiydi biliyor musunuz?
Babil’di.
Babil imparatorluğu bir
milyondan fazla nüfusuyla muhtemelen dünyanın en büyük imparatorluğu. Bu günkü
Irak’ın büyük bölümüyle Suriye’yle İran’ın çeşitli kesimleri de dahil
Mezopotamya’nın en büyük bölümüne hükmediyordu.
Hepinizin bildiği üzere
en ünlü Babil kralı, Hammurabi’dir.
Neden ünlüdür bu Hammurabi?
Elbette yine çok iyi bildiğiniz üzere, Hammurabi Kanunları olarak bilinen bir metni yazdığı ve kendini adil bir kral olarak göstermek, Babil İmparatorluğunun her yerinde standart hukuk sistemi kurmak ve gelecek nesillere adaletin ne olduğunu, adil bir yöneticinin nasıl olması gerektiğini anlatmak amacı taşıyan bir yasalar ve adli kararlar toplamıdır.
Nesiller de bunu
dikkate aldılar elbette. Antik Mezopotamya’nın entelektüel ve bürokratik
seçkinleri metni kutsadı.
Hammurabi’nin ölümünden ve imparatorluğun harabeye dönmesinden çok
sonraları bile metni kopyalayarak yaymaya devam ettiler.
Bu kanunlar, bu yüzden
eski Mezopotamya’nın ideal toplumsal düzen anlayışını kavramak için iyi bir
kaynaktır aslında.
Genel anlamda güçlünün
zayıfı ezmesini engellemek, kötülüğün ortadan kalkmasını sağlamak, adaletin
imparatorluk topraklarında hüküm sürmesini sağlamak istediğini yazmıştır.
Neredeyse bir anayasa
metni gibi görünen bu kanunlara baktığımda ve kısaca örnek olması bakımından
ilk dört maddeyi buraya yazmak istedim.
1.
Bir adam
başka bir adamı cinayetle suçlayarak suç duyurusunda bulunur, ancak bunu
kanıtlayamazsa, suçlayıcı idam edilecektir.
2.
Bir adam başka birini kendisine büyü yapmakla suçlamışsa ama
bunu kanıtlayamamışsa, sanık kutsal nehre gidecek, kutsal nehre dalacak ve eğer
kutsal nehir onu yenerse, suçlanan kişi evini mülk edinecek. Kutsal nehir
masumiyetini gösterir ve o kurtulursa, onu suçlayan idam edilecektir.
3.
Eğer bir adam bir davada yalancı şahitlik eder veya verdiği
şahitliği ispat etmezse, bu dava yaşamla ilgiliyse, o adam öldürülecektir.
4.
Bir adam tahıl veya parayla ilgili yalancı şahitlik yaparsa,
davaya konu olan cezayı kendisi üstlenir.
Bu maddeler böylece
ince ince dokunarak neredeyse hayatın her alanına girilerek kaleme alınmış, en
göze batan özelliği de, kısasa kısas bir tarzı benimsemiş olmasıdır.
Günümüzde birçok ülkede
idam cezası yok. Ancak Hammmurabi, kendi kanunlarında birçok
maddede idam cezası uygulamayı öngörüyor.
Maddeler, göz çıkarma,
kemik kırma, gümüş ödeme, kızını öldürme, şeklinde devam ediyor. İnsanı
şaşırtarak.
İnsanoğlu,
modernleşirken anayasasında yumuşamalara gitmiş zamanla onu görüp anlıyoruz.
Zeus, adaletli davranma yükünü omuzlarından atmak için güzelliğiyle ünlü
Themis ile evlenmiş. Themis adaleti temsil ediyor ama
yargılama ona ait değil. Adalet ve düzen bozulduğunda öfkelenmiyor ya da
cezalar yağdırmıyor. O zaman devreye ‘’intikam tanrıçası’’ Nemesis giriyor.
Ortaçağ ressamları
tarafından, Themis resmedilirken neden elinde terazi, kitap, kılıç ayağında
da yılan olarak gösterilmiş ayrıca da gözleri bağlı olarak resmedilmiş.
Bunlar Themis’e ressamlar tarafından ekleniyor. O zamanlar adaletsizliğin en yüksek olduğu zamanlardı; sanatçılar da kendilerini ifade etmenin yolunu böyle buluyorlar. Her parçanın bir anlamı var.
Kadın kahraman olması
saflığı, bağımsızlığı ve korkusuzluğu ifade ediyor.
Gözlerinin bağlı olması
tarafsızlık demek. Yani kararı kişiye göre değil adaletle almak gerektiğini
hatırlatıyor.
Terazi, adaletli
yargılama ve hakların eşit dağılımı anlamına geliyor.
Kitap, tahmin
edeceğiniz gibi kanunlara uygun davranmak demek.
Kılıç, adaletin olmadığı
yerde gerekirse bunu zorla sağlamayı simgeliyor.
Ayağındaki yılan ise
toplumdaki kötülükleri yansıtıyor ama adalete tüm kötülüklerin ayaklar altına
alınacağının da güvencesini veriyor.
Adalet tanrıçası farklı
kültürlerin hepsinde var aslında. Roma’da Justitita, Mısır’da Maat,
olarak karşımıza çıkar. Çünkü insan var olduğundan beri adalet arayışı da,
bulacağına olan inancı da hiç bitmemiş.
Adaletin hepimize lazım
olduğunu ve her şeyden bağımsız değerlendirilmesi gerektiğini unutmamak adına,
adalet için, kılıçlı mücadele ayrıca da Nemesis’in intikamımız için devreye
girmesini yürekten isteyeceğimiz zamanlara mı ulaştık acaba? Dünya tam da orada
mı?
Themis unuttu mu bizi?
Saygılarımla.
ÖZDENER GÜLERYÜZ
Hamurabi kanunları daha sonra kanunlar yapan bir çok ülkeler için örnek olmuştur. Ancak bazı maddeleri de her nedense örnek alınmamıştır. Hamurabi kanunlarında yazmadığınız beşinci ve altıncı maddeler benim çok beğendiklerimdir.
YanıtlaSilBeşinci madde aynen şu şekildedir:
''Bir yargıç hatalı karar verir ve bu ortaya çıkarsa davada kendisi tarafından belirlenen cezanın 12 katını öder ve bir daha yargıçlık yapamaz''.
Bu madde çok önemlidir. Günümüzde de aslında böyle bir kanun maddesinin uygulanması gerekiyor. Özellikle ülkemizde böyle bir kanun maddesi olsa idi yargıçlar baskılara aldırış etmeyeceklerdi ve doğru kararlar vermeye gayret göstereceklerdi. Örnek olarak baskılar karşısında vermiş oldukları yanlış karalarlardan dolayı mağdur olup maddi ve manevi zarar görenler üst mahkemelerde haklarını kazansalarda, yanlış karar veren yargıçlara karşı davacı olamıyorlar. Ancak Devlete karşı açılan davalar ile maddi manevi tazminat alabiliyorlar. Yani sonuç olarak Yargıçın yaptığı yanlışın bedelini devlet ödemiş oluyor.
Hamurbi kanunlarının altıncı maddesi de aynen şöyledir.:
''Bir kimse tapınağın ya da mahkemenin eşyasını çalarsa ölümle cezalandırılır ve ondan çalınmış maları alan kişi de ölümle cezalandırılır''.
Oysa günümüzde ''Devletin malı deniz, yemiyen domuz'' sözü aynen uygulanmaktadır.
Ülkemiz kanunlarında bu altıncı maddeye benzer bir kanun olmuş olsa idi belkide yaşamakta olduğumuz yağma düzeni yaşanmayacaktı.
Murat bey zamanımızdan çok çok önceleri bile hukuk ve hakkaniyete, adam kayırma, koruma, belli bir zümreyi kollama, Cemaatler oluşturarak taraftar oluşturma ve paraya dayalı bir rüşvet sarmalıyla sözüm ona hukuk kurma hiç olmadığı gibi, bu saydıklarımın çok azıyla bile korkunç cezaları gerektiren kurallar koyma geleneğini önce krallar koyuyor ve önce onlar uyguluyormuş. Peki günümüzde bize ne oldu acaba?
YanıtlaSil