İÇSEL DENGEMİZİ KORUMAK ADINA, ÇEVRİMİÇİ ACIMASIZ BENLİĞİMİZİ BIRAKIP GERÇEK BENLİĞİMİZE DÖNMEK ÜZERİNE.

 

 

 

 

 

                ‘’Duyularınızı yeniden kazanın, kendinizi geri çağırın ve bir kez daha uyanın..  Şimdi sizi rahatsız edenin sadece rüya olduğunu anladığınıza göre ‘gerçekliği’ de rüya görür gibi izleyin.’’

 

                                 Marcus Aurelius.

 

**

 

 

          ‘’Marcus Aurelius Antoninus Augustus, ( 26 Nisan 121 – 17 Mart 180 )

      Roma İmparatoru ve Stoacı Filozof. Beş iyi imparator denilen hükümdarların sonuncusu olan Nerva-Antoninus Hanedanının üyesiydi.

MÖ 27’ den MS 180’e kadar süren Roma İmparatorluğu için göreceli bir barış, sakinlik ve istikrar dönemi 96 – 180 yılları arasında görev yapan Pax Romana’nın son imparatoruydu. 140, 145 ve 161 yıllarında Roma Konsülü olarak görev yaptı.’’

 

**

 

 

              Kendi öğretilerinde birçok Filozof ve din, insanın bireysel kusurlu algılarının tehlikeli boyutta olduğunu belirtiyor.

Ruhani liderler büyük acıların, gerçeği yanlış algılamamız sebebiyle ortaya çıktığını biliyordu.

Cizvit Papaz Anthony de Mello, bir insanın yapabileceği en büyük değişimin öznel algımızın fantezisi yerine ‘’gerçeklik’’ ‘i tanıması olduğunu söylüyor ve diyor ki;

‘’Uyanın, İllüzyonlarınızı gerçeklikle değiştirmeye hazır olduğunuzda, rüyalarınızı olgularla değiştirdiğinizde, hepsini bulacaksınız.’’

Hepimizin istediği de bu değil mi? Dünyayı gerçekten olduğu gibi görmek Stoacılığın önemli bir parçasıdır. İlk kural sıkıntısız bir ruh halidir, İkinci kural şeylerin yüzüne bakmak ve oldukları şeyi tanımaktır.

Coşkuyu da unutmamız gerekiyor, Stoacılar sükunete diğer bütün hallerin üzerinde değer veriyordu.

Bu hisse de bir isim vermişlerdi ‘’Ataraksiya’’

Gerginlik ve stresten özgür, akışkan ve güçlü bir itidal durumu ve ödemonya ( Saadet/ soğukkanlılık), kelimenin tam anlamıyla zihinsel derdi olmayan.

Bir önceki yazımda, antik Stoik Felsefe bakışıyla ilgili, okurlarıma bazı ön bilgiler aktarmıştım.

Bundan amacım, özellikle de ‘’Yetmiş Beş Dönemeci’’ içinde olan ya da girmek üzere olan yaşıtım insanlara kaotik bir dönemden geçerken dünyayı nasıl algılamak gerektiğini,  

Çocukluk ve gençlik dönemlerimizde yaşadığımız ve alıştığımız bazı olguların çok farklı durumlara değişim gösterdiği günümüz koşullarında bizler nasıl uyum sağlayacağız?

Ömrümüzü biraz daha sağlıklı olarak nasıl uzatacağız?

Sorularına birlikte cevap arayarak düşünmeye zorlamaktı.

Değerli bir arkadaşım, yazımı yorumlarken Stoacıların özünde kendilerini düşünen ‘’Sadece kendilerini ortaya çıkaran bir yapıya dönüştüklerini ve diğer insanların acılarını duymadıklarını, temel bilgilerine göre de, ‘başkasının acısını duyan bir birisine insan deneceğini’, stoik düşüncenin, varsa yoksa kendi yaşamı ve mutluluğu olduğunu’’ sandığını yazmıştı.

Elimdeki kitabı işte bu yaklaşıma göre daha bir farklı gözle okumaya başladım bununla ilgili ipucu bulmaya çalıştım sonrasında.

Yazımı yazmaya başladığımda henüz bu eleştiriye uygun düşecek, onaylayacak satırlara rastlamadım ancak elbette sanki doğruluk payı da var gibiydi.

Coşkuyu unutmak, ve eski filozoflara göre ataraksiyaya ulaşmak, sadece kendimizi istikrarlı bir ruh durumuna ulaştırmakla kalmayıp aynı zamanda çevremizdeki insanları da etkileyen bir duygusal homeostaz ( çevresel değişimlere rağmen içsel dengeyi koruma çabası) yaratıyordu.

Sakin olduğumuzda, tepki verme ya da öfkeden çılgına dönme ihtimalimiz düşük olacaktır.

Böylelikle kendi gününüzü mahvetmediğiniz gibi diğer insanların gününü de mahvetmemiş olursunuz.

Sakin kafayla daha iyi kararlar verirsiniz.

Ama bu ataraksiya durumu, felaketler, dikkati dağıtan şeyler, arzular, pazarlama, sosyal medya, dünyanın sonu geldi titreşimleriyle çevrili modern çağ insanı için ne kadar ulaşılabilir?

‘’Tutkudan farklı olarak, ataraksiyayı yani iç huzurunu, sakinliği, gücü kendiniz yaratırsınız.’’ diyor, Profesör A.C. Grayling.

Yani hayattaki tüm kaçınılmaz şeylerle yüzleştiğinizde, tüm gölgeler hayatın karşısına çıktığında – değer verdiğimiz insanları kaybetmek gibi, keder çekmek, başarısız olmak, hata yapmak, suçlu hissetmek – ataraksiya bu gölgelerle uğraşıyor ve onlara hazırlanıyor olacak.

Hazırlık günlük olarak yapılır. Ataraksiya her günden keyif almayı ve gevşemeyi öğrenmektir. Aynı zamanda sizin ferahlamanızı da sağlar.

Bu kelime kitaba göre günümüzde popülerliğini yitirmiş olsa da, günlük lisanda ‘’Arkanı toplaman lazım’’ demektir diyor Grayling.

Bunu yaptıktan sonra da, ‘’Dengeliyim uyum içindeyim.’’ Demek gerekir ki, bu özellikle şu zamanlarda çok daha önem arz ediyor.

Stoacı Steven Gambardella şöyle ifade ediyor, ‘’Ataraksiya mutluluk veya heyecan gibi pozitif olarak tanımlanmış bir durum değildir.’’

Yunanlı Filozof Pyrrhon’a göre, insanın doğası sahip olduğu ama kolayca kaybedebildiği, arzu edilir bir ruh halidir huzur. Aynı şeklide vücudumuz hastalıksız olduğunda bir homeostaz durumundadır ki, ataraksiya basitçe huzursuzluğun olmaması durumudur.

Bu teori Büyük İskender’in ölümünün ardından çok fazla kan dökülen bir kriz anında ortaya çıkmıştı.

Bu özellikle belirsizlik zamanlarında, herhangi bir konuda denge ve sakinlik arayışında olan kişiler için amaçtır.

Belki de düşünmemiz gereken şey bunun kulaklarımıza tamamen şimdiki zamanmış gibi gelmesi olabilir mi? Hepimizin fena halde buna ihtiyacımız varmış gibi geliyor mu size de?

 

 ATARAKSİYA’YA SAHİP MİYİZ?

 

A.C. Grayling, ‘’Eğer depremler, salgınlar, doğal afetler, yaşlılık ve ölüm gibi kendi dışımızdaki şeylerle yüzleşecek cesaretiniz varsa ataraksiyaya ulaşabileceğinizi söylüyor.

Ayrıca ilave olarak da, ‘’kendi iç benliğinize hakimiyetiniz varsa’’ diyor.

Ataraksiyayı elde etme teknikleri arasında kendine uzaktan bakarak, kendini ve problemlerini kocaman evrende küçücük noktalar olarak görme çalışması vardır.

Kendini duygularından ayırmak veya hislerin sebebiyle anlamanı engelleyen şeylerle arana mesafe koyarak gerçek tutkunun uzaklaşmakta olduğunu fark etmek.

Marcus Aurelius’un sözü çok anlamlı; ‘’Hayatın güzelliği üzerinde dur, Yıldızları izle ve kendini onlarla koşarken imgele’’

Korkularımızı ve arzularımızı, başka bir deyişle tutkularımızı kontrol ederek  sükunete yaklaşırız.

Gambardella’ya göre, pratikte ataraksiyaya ulaşmak için sosyal medyadan uzaklaşmak, yapabileceğiniz en temel şeydir.

İnstagram insanları üzgün ve yalnız hissettiriyor. Mükemmel bir anti – ataraksiya fenomeni. Çünkü asla yeterli sayıda insan sizi takip etmeyecek, asla yeterince beğeni almayacaksınız, çünkü İnstagram ‘’süper refah’’ fikri üzerine kurulu.

Ataraksiyayı kazanmadan önce eski düşünme biçimimizde yer alan refah, zenginlik veya mutluluk gibi pozitif nosyonları bir kenara bırakmalıyız.

Haz ve yüksek heyecanlar yerine sükuneti tercih etmek dışında, sakin kalmak için sihirli bir değnek bulunmuyor.

 

**

 

12 Şubat 2025 günü, 16,55 te Güneş Kova’da, Ay Aslan’dayken meydana gelen ve benim görebildiğim kadarıyla son derece parlak ve yakınmış gibi olan Dolunayı yaşadık.

Bu Dolunay çok değer verdiğim, takip ettiğim astroloğa göre, tersimizi yüzümüze getirip içimizi dışımıza çıkartarak bize yardımcı olacak. Ne kendimiz ne de çatışma içinde olduğumuz insanlar, olaylar ve kavramların bu güne kadar kurduğumuz gibi olmadığını fark edeceğiz.

Gerilim enerjisi, çekişme, çatışma ve huzursuzluk.

Bir yıkımın eşiğindeymişiz gibi hissetmek,

Yeterince derine bakıldığında dışarda gördüğümüz sorunun, eksiklik ya da kusurun alası bizde, diğerlerinde bulacağımızı sandığımız cevap kalbimizde çıkabilir.

Seven olduğumuzu ve sevilmediğimizi zannederken aslında çok sevilmiş olduğumuzu görebiliriz ama bizim tanımladığımız gibi değil. Karşımızdakinin becerebildiği ve tanımlayabildiği yerden sevilmiş olabiliriz.

Sevginin bizim talep ettiğimiz şekilde olmaması bize kendimizi değersiz hissettirmiş olabilir.

Sevgiyi değersizleştirenin biz olduğumuzu fark edebiliriz şeklinde değerlendiriliyordu.

Çözülmemiz, bırakmamız akmamız lazım geldiğini üstüne basarak söylüyordu.

Ve en önemlisi başkalarının duvarına çarptığımızı zannederken kendi içimizdeki duvarlara çarptığımız deneyimler çıkacak karşımıza ve o duvarları da orada tutan çok derin kaygılarımız olacaktır.

Okuduğum bu satırların elimdeki Stoacı felsefe değerlerini aklıma ve kalbime işlemeye çalışırken karşıma çıkmış olması muhteşem bir tesadüf oldu.

Sanki okuduklarım Dolunay etkisiyle de nakış olarak içime işleniyordu. 

 

   

    YARGILAMA KRİTERLERİMİZ

 

Dünyayı deneyimlerken, kendimizi merkezde görmemiz bizim kişisel kör noktamızdır. Kendimizi gösterinin yıldızı gibi görürüz ve etrafımızdakiler ise bizim kendi dramamızda rol alan figüranlardır.

Kendi algımızı o kadar az düşünürüz ki, karşılaştığımız insanların da kendilerini, kendi gösterilerinin yıldızı olarak algıladıklarını anlayınca şaşırırız.

İnsanlarla gerçek bir bağ kurmanın bu kadar zor olmasına, kendimizi ayrı ve yabancılaşmış hissetmemize veya insanların bize algılarımız ve beklentilerimiz doğrultusunda davranmadıklarında hayal kırıklığı yaşamamıza şaşmamak gerek.

Dünyayı belki de, doğru olmayan bir pozisyondan, tuttuğumuz yanlış bir yansıtmayla değerlendiriyor olabilir miyiz?

Bir kimsenin sizi çok da düşünmediğini anlamak şok etkisi yaratır. Gerçekliklerimiz tamamen uyumsuzdur belki de onlar sizin gösterinizde başroldeyken siz onların gösterisinde zar zor bir sahne kapmış olabilir misiniz?

Elbette algılar değişir, kendinizi fark eder, dünyadaki yerinizi değiştirirsiniz, geliştirirsiniz.

Odağınızı ve netliğinizi ayarlarsınız böylece de dünyadaki deneyimleriniz değişir.

Stoacılar kendilerini stoacı ilkelere göre yargılarlardı. ‘’Doğayla uyumlu muyum?’’  Diye sorarlardı.

Kendi koydukları dört erdem kuralını – bilgelik, ılımlılık, adalet, cesaret – kullanıyor muyum?

Karakterim ne durumda? Sakin miyim? Aklımı kullanıyor muyum?

Kendilerini etkin şekilde yatıştırabilmek için Stoacılar günlük yazma, tefekkür, ve öz inceleme egzersizlerini kullanıyorlardı.

 

**

 

Stoacı Felsefe ile dünyaya bakış ve davranış biçimlerimizi belirleme tarzı daha önceki yazımda da belirttiğim gibi yaşıtım olan insanların içinde bulunduğumuz kaotik dönemde bize başka çaremiz kalmadığını da işaret ediyor aslında.

Stoacıların aslında ‘’kendilerinden başka kimseleri düşünmediği, sadece kendileri için yaşadıkları’’ tezine kendimce ve elimdeki kitaba göre referans verdiğimi ve okuyup anlama seviyesinde olan arkadaşlar için cevap olabileceğini de düşünüyorum.

Ancak yine de diyorum ki, artık bu yaşta bu güne kadar hep kendimizi başkalarının yerine koyarak, çevremiz, ailemiz ve belki iş arkadaşlarımız, belki yakın dostlarımız için verici olabildik, onları düşünerek yaşadıysak, onlar için çalıştıysak varsın bundan sonrasında da biraz kendimiz için yaşayalım olmaz mı?

 

Kaotik zamanlarda yaşayan, yaşadıklarını pek sindiremeyen, dayanma gücü düşmüş, yılmış biz yaşlılar için artık diğer insanlardan biraz anlayış beklemenin zamanı gelmiştir diyorum.

 

SAYGIALRIMLA.

 

ÖZDENER GÜLERYÜZ

 

Kaynakça: Kaotik Zamanlarda Stoacı Olmanın Yolları / Delaney Brigit.